ബാങ്കിംഗ് ഓംബുഡ്സ്മാൻ സ്കീം 2006

ബാങ്കുകൾ നൽകുന്ന ചില സേവനങ്ങളുമായി ബന്ധപ്പെട്ട പരാതികൾ പരിഹരിക്കുക, അത്തരം പരാതികൾ തൃപ്തിപ്പെടുത്തുന്നതിനോ പരിഹരിക്കുന്നതിനോ സഹായിക്കുക എന്നീ ലക്ഷ്യത്തോടെയാണ് ഈ പദ്ധതി അവതരിപ്പിക്കുന്നത്.

ക്ര.നം. അപേക്ഷകൾ
(1) ഈ സ്കീമിനെ ബാങ്കിംഗ് ഓംബുഡ്സ്മാൻ സ്കീം, 2006 എന്ന് വിളിക്കാം.
(2) റിസർവ് ബാങ്ക് വ്യക്തമാക്കുന്ന തീയതിയിൽ ഇത് പ്രാബല്യത്തിൽ വരും.
(3) ഇത് ഇന്ത്യ മുഴുവൻ വ്യാപിക്കും.
(4) സ്കീമിന് കീഴിൽ നിർവചിച്ചിരിക്കുന്ന പ്രകാരം ഒരു ബാങ്കിന്റെ ഇന്ത്യയിലെ ബിസിനസ്സിന് ഈ സ്കീം ബാധകമാകും.

ക്ര.നം. സ്കീമിന്റെ സസ്പെൻഷൻ
(1) റിസർവ് ബാങ്ക്, ചെയ്യുന്നത് ഉചിതമാണെന്ന് ബോധ്യപ്പെട്ടാൽ, ഓർഡറിൽ വ്യക്തമാക്കിയിരിക്കുന്ന കാലയളവിലേക്ക് സസ്‌പെൻഡ് ചെയ്യാവുന്നതാണ്, സ്‌കീമിന്റെ മുഴുവൻ അല്ലെങ്കിൽ ഏതെങ്കിലും വ്യവസ്ഥകളുടെ പ്രവർത്തനവും, പൊതുവായോ അല്ലെങ്കിൽ ഏതെങ്കിലും നിർദ്ദിഷ്ട ബാങ്ക് അനുബന്ധമായോ.
(2) റിസർവ് ബാങ്ക്, ഓർഡർ മുഖേന, സമയാസമയങ്ങളിൽ, മുൻപറഞ്ഞ പ്രകാരം ഉത്തരവിട്ട ഏതെങ്കിലും സസ്പെൻഷന്റെ കാലയളവ്, ഉചിതമെന്ന് തോന്നുന്നത് പോലെ നീട്ടാം.

ക്ര.നം. നിർവചനങ്ങൾ
(1) 'Award’ means an award passed by the Banking Ombudsman in accordance with the Scheme.
(2) 'അപ്പലേറ്റ് അതോറിറ്റി' എന്നാൽ പദ്ധതി നടപ്പിലാക്കുന്ന റിസർവ് ബാങ്കിന്റെ വകുപ്പിന്റെ ചുമതലയുള്ള ഡെപ്യൂട്ടി ഗവർണർ എന്നാണ് അർത്ഥമാക്കുന്നത്.
(3) 'അംഗീകൃത പ്രതിനിധി' എന്നാൽ ഒരു പരാതിക്കാരൻ തന്റെ പേരിൽ പ്രവർത്തിക്കാനും തന്റെ പരാതി പരിഗണിക്കുന്നതിനായി ബാങ്കിംഗ് ഓംബുഡ്‌സ്മാന്റെ മുമ്പാകെ സ്കീമിന് കീഴിലുള്ള നടപടികളിൽ തന്നെ പ്രതിനിധീകരിക്കാനും നിയമിക്കുകയും അധികാരപ്പെടുത്തുകയും ചെയ്യുന്ന വ്യക്തിയാണ്.
(4) 'ബാങ്കിംഗ് ഓംബുഡ്‌സ്മാൻ' എന്നാൽ സ്കീമിന്റെ ക്ലോസ് 4 പ്രകാരം നിയമിക്കപ്പെട്ട വ്യക് എന്ന് അർത്ഥമാക്കുന്നു
(5) ‘ബാങ്ക്’ എന്നാൽ ബാങ്കിംഗ് റെഗുലേഷൻ ആക്ട്, 1949 (1949-ലെ നിയമം 10) സെക്ഷൻ 5-ൽ നിർവചിച്ചിരിക്കുന്നതു പ്രകാരം ഒരു 'ബാങ്കിംഗ് കമ്പനി', 'അനുബന്ധ പുതിയ ബാങ്ക്', 'റീജിയണൽ റൂറൽ ബാങ്ക്', 'സ്റ്റേറ്റ് ബാങ്ക് ഓഫ് ഇന്ത്യ' ഒരു 'സബ്‌സിഡിയറി ബാങ്ക്' അല്ലെങ്കിൽ ആ നിയമത്തിലെ സെക്ഷൻ 56-ലെ ക്ലോസ് (സി)യിൽ നിർവചിച്ചിരിക്കുന്നതു പ്രകാരം 'പ്രാഥമിക സഹകരണ ബാങ്ക്' കൂടാതെ ഇത് 1934-ലെ റിസർവ് ബാങ്ക് ഓഫ് ഇന്ത്യ ആക്ടിന്റെ രണ്ടാം ഷെഡ്യൂളിൽ ഉൾപ്പെടുത്തിയിട്ടുണ്ട് (1934-ലെ നിയമം 2), ഇന്ത്യയിലോ ഇന്ത്യയ്ക്ക് പുറത്തോ അത്തരം ബാങ്ക് സംയോജിപ്പിച്ചാലും, ഇന്ത്യയിൽ ഒരു ബിസിനസ് സ്ഥലമുള്ള ഒന്നാണ്.
(6) 'Complaint' means a representation in writing or through electronic means containing a grievance alleging deficiency in banking service as mentioned in clause 8 of the Scheme.
(7) 'Reserve' Bank means the Reserve Bank of India constituted by Section 3 of the Reserve Bank of India Act, 1934 (2 of 1934).
(8) 'The scheme' means the Banking Ombudsman Scheme, 2006.
(9) 'Secretariat' means the office constituted as per sub-clause (1) of clause 6 of the Scheme.
(10) 'Settlement' means an agreement reached by the parties either by conciliation or mediation under clause 11 of the Scheme.

നിയമനവും കാലാവധിയും

ക്ര.നം. നിയമനവും കാലാവധിയും
(1) സ്കീം മുഖേനയോ അതിന് കീഴിലോ ഏൽപ്പിക്കുന്ന പ്രവർത്തനങ്ങൾ നിർവഹിക്കുന്നതിന് ബാങ്കിംഗ് ഓംബുഡ്സ്മാൻ എന്നറിയപ്പെടുന്നതിന് ചീഫ് ജനറൽ മാനേജർ അല്ലെങ്കിൽ ജനറൽ മാനേജർ റാങ്കിലുള്ള ഒന്നോ അതിലധികമോ ഉദ്യോഗസ്ഥരെ റിസർവ് ബാങ്ക് നിയമിക്കാം.
(2) മേൽപ്പറഞ്ഞ ക്ലോസ് പ്രകാരമുള്ള ബാങ്കിംഗ് ഓംബുഡ്‌സ്മാന്റെ നിയമനം ഒരു സമയം മൂന്ന് വർഷത്തിൽ കൂടാത്ത കാലയളവിലേക്ക് നടത്താവുന്നതാണ്.


ഓഫീസിന്റെ താൽക്കാലിക ആസ്ഥാനത്തിന്റെയും ലൊക്കേഷൻ

ക്ര.നം. ഓഫീസും താൽക്കാലിക ആസ്ഥാനവും
(1) ബാങ്കിംഗ് ഓംബുഡ്സ്മാന്റെ ഓഫീസ് റിസർവ് ബാങ്ക് വ്യക്തമാക്കുന്ന സ്ഥലങ്ങളിൽ ആയിരിക്കും സ്ഥിതിചെയ്യുക.
(2) പരാതികൾ വേഗത്തിൽ തീർപ്പാക്കുന്നതിനായി, ബാങ്കിംഗ് ഓംബുഡ്‌സ്മാന് തന്റെ അധികാരപരിധിയിലുള്ള സ്ഥലങ്ങളിൽ തന്റെ മുമ്പാകെയുള്ള ഒരു പരാതിയുടെയോ റഫറൻസിന്റെയോ കാര്യത്തിൽ ആവശ്യവും ഉചിതവുമാണെന്ന് കരുതുന്ന സിറ്റിങ്ങുകൾ നടത്താവുന്നതാണ്.


സെക്രട്ടേറിയേറ്റ്

ക്ര.നം. സെക്രട്ടേറിയേറ്റ്
(1) ബാങ്കിംഗ് ഓംബുഡ്‌സ്മാന്റെ ഓഫീസിലേക്ക് റിസർവ് ബാങ്ക് ബാങ്കിംഗ് ഓംബുഡ്‌സ്മാന്റെ സെക്രട്ടേറിയേറ്റായി പ്രവർത്തിക്കുന്നതിന് ആവശ്യമെന്ന് കരുതുന്ന ഉദ്യോഗസ്ഥരെയോ മറ്റ് ജീവനക്കാരെയോ നിയമിക്കും.
(2) സെക്രട്ടേറിയേറ്റിന്റെ ചെലവ് റിസർവ് ബാങ്ക് വഹിക്കും.

അധികാരങ്ങളും അധികാരപരിധിയും

ക്ര.നം. അധികാരങ്ങളും അധികാരപരിധിയും
(1) സ്‌കീമിന്റെ ക്ലോസ് 4 പ്രകാരം നിയമിക്കപ്പെടുന്ന ഓരോ ബാങ്കിംഗ് ഓംബുഡ്‌സ്മാന്റെയും അധികാരം വ്യാപിക്കുന്ന പ്രദേശിക പരിധികൾ റിസർവ് ബാങ്ക് വ്യക്തമാക്കും.
(2) ബാങ്കിംഗ് ഓംബുഡ്‌സ്മാൻ, പരാതിപ്പെട്ട സേവനത്തിലെ കുറവിന്റെ പണമൂല്യം പരിഗണിക്കാതെ, 8-ാം വകുപ്പിൽ പറഞ്ഞിരിക്കുന്ന അടിസ്ഥാനത്തിൽ സമർപ്പിച്ച ബാങ്കിംഗിലോ മറ്റ് സേവനങ്ങളിലോ ഉള്ള പോരായ്മകളുമായി ബന്ധപ്പെട്ട പരാതികൾ സ്വീകരിക്കുകയും പരിഗണിക്കുകയും കരാർ മുഖേനയോ സ്കീമിലെ വ്യവസ്ഥകൾക്കനുസൃതമായി ബന്ധപ്പെട്ട ബാങ്കിനും പരാതി കക്ഷികൾക്കും ഇടയിൽ ഒത്തുതീർപ്പിലൂടെയോ മധ്യസ്ഥതയിലൂടെയോ അല്ലെങ്കിൽ ഒരു ഉത്തരവ് പാസാക്കുന്നതിലൂടെ അവരുടെ സംതൃപ്തിയോ തീർപ്പോ സുഗമമാക്കുകയും ചെയ്യും.
(3) ബാങ്കിംഗ് ഓംബുഡ്‌സ്മാൻ തന്റെ ഓഫീസിന്റെ മേലുള്ള മേൽനോട്ടത്തിന്റെയും നിയന്ത്രണത്തിന്റെയും പൊതുവായ അധികാരങ്ങൾ വിനിയോഗിക്കുകയും അവിടെയുള്ള വ്യവഹാരം നടത്തുന്നതിന് ഉത്തരവാദിയായിരിക്കുകയും ചെയ്യും.
(4) ബാങ്കിംഗ് ഓംബുഡ്‌സ്മാന്റെ ഓഫീസ് റിസർവ് ബാങ്കുമായി കൂടിയാലോചിച്ച് ഒരു വാർഷിക ബജറ്റ് തയ്യാറാക്കുകയും റിസർവ് ബാങ്ക് ഓഫ് ഇന്ത്യ ചെലവ് ചട്ടങ്ങൾ, 2005 അനുസരിച്ച് അംഗീകൃത ബജറ്റിനുള്ളിൽ ചെലവുകളുടെ അധികാരം വിനിയോഗിക്കുകയും ചെയ്യും.
(5) ബാങ്കിംഗ് ഓംബുഡ്‌സ്മാൻ എല്ലാ വർഷവും ജൂൺ 30-ന് റിസർവ് ബാങ്ക് ഗവർണർക്ക് ഒരു റിപ്പോർട്ട് അയയ്‌ക്കും, മുൻ സാമ്പത്തിക വർഷത്തിലെ തന്റെ ഓഫീസിന്റെ പ്രവർത്തനങ്ങളുടെ പൊതുവായ അവലോകനം അടങ്ങുന്ന ഒരു റിപ്പോർട് ആയിരിക്കും ഇത്ട്, കൂടാതെ റിസർവ് ബാങ്ക് നിർദ്ദേശിച്ചേക്കാവുന്ന മറ്റ് വിവരങ്ങൾ നൽകുകയും വേണം. റിസർവ് ബാങ്കിന്, പൊതുതാൽപ്പര്യത്തിൽ ആവശ്യമാണെന്ന് കരുതുന്നുവെങ്കിൽ, റിപ്പോർട്ടും ബാങ്കിംഗ് ഓംബുഡ്‌സ്മാനിൽ നിന്ന് ലഭിച്ച വിവരങ്ങളും അത്തരം ഏകീകൃത രൂപത്തിലോ അതിന് അനുയോജ്യമെന്ന് തോന്നുന്ന മറ്റൊരു വിധത്തിലോ പ്രസിദ്ധീകരിക്കാവുന്നതാണ്.

ക്ര.നം. പരാതിയുടെ അടിസ്ഥാനം
1 Any person may file a complaint with the Banking Ombudsman having jurisdiction on any one of the following grounds alleging deficiency in banking including internet banking or other services

(a) Non-payment or inordinate delay in the payment or collection of cheques, drafts, bills etc.;

(b) Non-acceptance, without sufficient cause, of small denomination notes tendered for any purpose, and for charging of commission in respect thereof;

(c) Non-acceptance, without sufficient cause, of coins tendered and for charging of commission in respect thereof;

(d) Non-payment or delay in payment of inward remittances ;

(e) Failure to issue or delay in issue of drafts, pay orders or bankers cheques;

(f) Non-adherence to prescribed working hours ;

(g) Failure to provide or delay in providing a banking facility (other than loans and advances) promised in writing by a bank or its direct selling agents;

(h) Delays, non-credit of proceeds to parties' accounts, non-payment of deposit or non-observance of the Reserve Bank directives, if any, applicable to rate of interest on deposits in any savings, current or other account maintained with a bank

(i) Complaints from Non-Resident Indians having accounts in India in relation to their remittances from abroad, deposits and other bankrelated matters;

(j) Refusal to open deposit accounts without any valid reason for refusal;

(k) Levying of charges without adequate prior notice to the customer;
 
2 ഇന്ത്യയിലെ എടിഎം/ഡെബിറ്റ് കാർഡ്, പ്രീപെയ്ഡ് കാർഡ് പ്രവർത്തനങ്ങളിൽ ബാങ്കോ അതിന്റെ അനുബന്ധ സ്ഥാപനങ്ങളോ ഇനിപ്പറയുന്നവയിൽ ഏതെങ്കിലും ഒന്നിൽ റിസർവ് ബാങ്കിന്റെ നിർദ്ദേശങ്ങൾ പാലിക്കാതിരിക്കൽ:

(എ) അക്കൗണ്ടിൽ ഡെബിറ്റ് ചെയ്‌തെങ്കിലും എടിഎമ്മുകളിൽ നിന്ന് പണം വിതരണം ചെയ്യുന്നില്ല

(ബി) എടിഎമ്മിലെ പിൻവലിക്കൽ അല്ലെങ്കിൽ പിഒഎസ് ഇടപാടുകൾക്കായി ഒന്നിലധികം തവണ അക്കൗണ്ട് ഡെബിറ്റ് ചെയ്തു

(സി) എടിഎമ്മുകൾ നൽകുന്ന പണത്തിൽ കുറവ്/അധിക തുക

(ഡി) കാർഡോ കാർഡിന്റെ വിശദാംശങ്ങളോ ഉപയോഗിക്കാതെ അക്കൗണ്ടിൽ നിന്ന് ഡെബിറ്റ് ചെയ്യൽ

(ഇ) മോഷ്ടിച്ച/ക്ലോൺ ചെയ്ത കാർഡുകളുടെ ഉപയോഗം

(എഫ്) മറ്റുള്ളവ
3 ഇനിപ്പറയുന്നവയിലേതെങ്കിലും ക്രെഡിറ്റ് കാർഡ് പ്രവർത്തനങ്ങളിൽ റിസർവ് ബാങ്കിന്റെ നിർദ്ദേശങ്ങൾ ബാങ്കോ അതിന്റെ അനുബന്ധ സ്ഥാപനങ്ങളോ പാലിക്കാതിരിക്കൽ:

(എ) ആഡ്-ഓൺ കാർഡുകൾ, കാർഡുകൾക്കുള്ള ഇൻഷുറൻസ് തുടങ്ങിയവക്കായുള്ള ആവശ്യപ്പെടാത്ത കോളുകൾ.

(ബി) ആജീവനാന്തം സൗജന്യമായി നൽകുന്ന കാർഡുകളിൽ വാർഷിക ഫീസ് ഈടാക്കൽ

(സി) തെറ്റായ ബില്ലിംഗ്/തെറ്റായ ഡെബിറ്റുകൾ

(ഡി) റിക്കവറി ഏജന്റുമാരുടെ ഇടപെടൽ സംബന്ധിച്ച റിസർവ് ബാങ്ക് മാർഗ്ഗനിർദ്ദേശങ്ങൾ പാലിക്കാത്തത് ഉൾപ്പെടെ, റിക്കവറി ഏജന്റുമാരിൽ നിന്നുള്ള ഭീഷണി കോളുകൾ/ വീണ്ടെടുക്കലിലെ അനുചിതമായ സമീപനം

(ഇ) ക്രെഡിറ്റ് ഇൻഫർമേഷൻ ബ്യൂറോയ്ക്ക് തെറ്റായി റിപ്പോർട്ട് ചെയ്ത ക്രെഡിറ്റ് വിവരങ്ങൾ കാരണം ക്രെഡിറ്റ് സ്റ്റാറ്റസ് അവലോകനം ചെയ്യുന്നതിലും ശരിയാക്കുന്നതിലും കാലതാമസം അല്ലെങ്കിൽ പരാജയം.

(എഫ്) മറ്റുള്ളവ
4 ഇന്ത്യയിലെ മൊബൈൽ ബാങ്കിംഗ് / ഇലക്‌ട്രോണിക് ബാങ്കിംഗ് സേവനവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട് റിസർവ് ബാങ്കിന്റെ നിർദ്ദേശങ്ങൾ ബാങ്ക് ഇനിപ്പറയുന്നവയിൽ ഏതെങ്കിലും ഒന്ന് പാലിക്കാത്തത്:

(എ) ഓൺലൈൻ പേയ്‌മെന്റ് / ഫണ്ട് ട്രാൻസ്ഫർ നടപ്പിലാക്കുന്നതിൽ കാലതാമസം അല്ലെങ്കിൽ പരാജയം,

(b) അനധികൃത ഇലക്ട്രോണിക് പേയ്മെന്റ് / ഫണ്ട് ട്രാൻസ്ഫർ,
&എൻബിഎസ്പി
5 പെൻഷൻ വിതരണം ചെയ്യാതിരിക്കുകയോ വിതരണം ചെയ്യുന്നതിൽ കാലതാമസം വരുത്തുകയോ ചെയ്യുക (ബന്ധപ്പെട്ട ബാങ്കിന്റെ ഭാഗത്തുനിന്നുള്ള നടപടിയാണ് പരാതിക്ക് കാരണമായത്, പക്ഷേ അതിന്റെ ജീവനക്കാരെ സംബന്ധിച്ചല്ല)
6 ഇഷ്യൂ ചെയ്യുന്നത് നിരസിക്കൽ അല്ലെങ്കിൽ ഇഷ്യൂ ചെയ്യുന്നതിൽ കാലതാമസം, അല്ലെങ്കിൽ സേവനം നൽകുന്നതിൽ പരാജയപ്പെടൽ അല്ലെങ്കിൽ സേവനം നൽകുന്നതിൽ കാലതാമസം അല്ലെങ്കിൽ സർക്കാർ സെക്യൂരിറ്റികൾ വീണ്ടെടുക്കൽ
7 കൃത്യമായ അറിയിപ്പ് നൽകാതെയോ മതിയായ കാരണമില്ലാതെയോ ഡെപ്പോസിറ്റ് അക്കൗണ്ടുകൾ നിർബന്ധിതമായി അടച്ചുപൂട്ടൽ
9 അക്കൗണ്ടുകൾ ക്ലോസ് ചെയ്യാൻ വിസമ്മതിക്കുക അല്ലെങ്കിൽ ക്ലോസ് ചെയ്യുന്നതിൽ കാലതാമസം വരുത്തുക
10 ബാങ്ക് സ്വീകരിച്ച ന്യായമായ പ്രാക്ടീസ് കോഡ് പാലിക്കാത്തത്; ഒപ്പം
11 Non-adherence to the provisions of the Code of Bank's Commitments to Customers issued by Banking Codes and Standards Board of India and as adopted by the bank .
12 ബാങ്കുകൾ റിക്കവറി ഏജന്റുമാരുടെ ഇടപെടൽ സംബന്ധിച്ച റിസർവ് ബാങ്ക് മാർഗ്ഗനിർദ്ദേശങ്ങൾ പാലിക്കാത്തത്.
13 ഇനിപ്പറയുന്നവയുമായി ബന്ധപ്പെട്ട് ബാങ്കുകളുടെ ഇൻഷുറൻസ് /മ്യൂച്വൽ ഫണ്ട് /മറ്റ് മൂന്നാം കക്ഷി നിക്ഷേപ ഉൽപ്പന്നങ്ങളുടെ വിൽപ്പന പോലുള്ള പാരാ-ബാങ്കിംഗ് പ്രവർത്തനങ്ങളിൽ റിസർവ് ബാങ്ക് മാർഗ്ഗനിർദ്ദേശങ്ങൾ പാലിക്കാത്തത്:

(എ) മൂന്നാം കക്ഷി സാമ്പത്തിക ഉൽപ്പന്നങ്ങളുടെ അനുചിതവും അനുയോജ്യമല്ലാത്തതുമായ വിൽപ്പന.

(ബി) വിൽപ്പനയിൽ സുതാര്യതയില്ലായ്മ / മതിയായ സുതാര്യതയുടെ അഭാവം

(സി) ലഭ്യമായ പരാതി പരിഹാര സംവിധാനം വെളിപ്പെടുത്താതിരിക്കുക

(d) ബാങ്കുകൾ വിൽപ്പനാനന്തര സേവനം സുഗമമാക്കുന്നത് കാലതാമസം വരുത്തുക അല്ലെങ്കിൽ നിരസിക്കുക
14 ബാങ്കിംഗ് അല്ലെങ്കിൽ മറ്റ് സേവനങ്ങളുമായി ബന്ധപ്പെട്ട് റിസർവ് ബാങ്ക് പുറപ്പെടുവിച്ച നിർദ്ദേശങ്ങളുടെ ലംഘനവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട മറ്റേതെങ്കിലും കാര്യം.
15 ലോണുകളുടെയും അഡ്വാൻസുകളുടെയും കാര്യത്തിൽ ബാങ്കിംഗ് സേവനത്തിലെ അപാകത ആരോപിക്കുന്ന ഇനിപ്പറയുന്ന കാരണങ്ങളിൽ ഏതെങ്കിലും ഒരു പരാതി അധികാരപരിധിയിലുള്ള ബാങ്കിംഗ് ഓംബുഡ്‌സ്മാനോട് ഫയൽ ചെയ്യാം:

(എ) പലിശ നിരക്കുകൾ സംബന്ധിച്ച റിസർവ് ബാങ്ക് നിർദ്ദേശങ്ങൾ പാലിക്കാത്തത്;

(ബി) വായ്പാ അപേക്ഷകൾ തീർപ്പാക്കുന്നതിനുള്ള നിശ്ചിത സമയ ഷെഡ്യൂൾ അനുവദിക്കുന്നതിലോ വിതരണം ചെയ്യുന്നതിലോ ഉള്ള കാലതാമസം അല്ലെങ്കിൽ പാലിക്കാത്തത്;

(c) അപേക്ഷകന് സാധുവായ കാരണങ്ങൾ നൽകാതെ വായ്പകൾക്കുള്ള അപേക്ഷ സ്വീകരിക്കാത്തത്;

(ഡി) ബാങ്ക് സ്വീകരിച്ച പ്രകാരം വായ്പ നൽകുന്നവർക്കുള്ള ന്യായമായ പ്രാക്ടീസ് കോഡിന്റെ വ്യവസ്ഥകൾ പാലിക്കാത്തത് അല്ലെങ്കിൽ സാഹചര്യമനുസരിച്ച്, ഉപഭോക്താക്കളോടുള്ള ബാങ്കിന്റെ പ്രതിബദ്ധതയുടെ കോഡ് പാലിക്കാത്തത്.

(ഇ) ബാങ്കുകൾ റിക്കവറി ഏജന്റുമാരുടെ ഇടപെടൽ സംബന്ധിച്ച റിസർവ് ബാങ്ക് മാർഗ്ഗനിർദ്ദേശങ്ങൾ പാലിക്കാത്തത്; കൂടാതെ

(എഫ്) കാലാകാലങ്ങളിൽ ഈ ആവശ്യത്തിനായി റിസർവ് ബാങ്ക് വ്യക്തമാക്കിയേക്കാവുന്ന റിസർവ് ബാങ്കിന്റെ മറ്റേതെങ്കിലും നിർദ്ദേശങ്ങളോ നിർദ്ദേശങ്ങളോ പാലിക്കാത്തത്.
 
16 ഇതിനായി സമയാസമയങ്ങളിൽ റിസർവ് ബാങ്ക് വ്യക്തമാക്കിയേക്കാവുന്ന മറ്റ് കാര്യങ്ങളും ബാങ്കിംഗ് ഓംബുഡ്സ്മാൻ കൈകാര്യം ചെയ്തേക്കാം.

ക്ര.നം. പരാതിയുടെ അടിസ്ഥാനം
1 സ്കീമിലെ ക്ലോസ് 8-ൽ പറഞ്ഞിരിക്കുന്ന ഒന്നോ അതിലധികമോ കാരണങ്ങളാൽ ബാങ്കിനെതിരെ പരാതിയുള്ള ഏതൊരു വ്യക്തിക്കും സ്വയം അല്ലെങ്കിൽ അവന്റെ അംഗീകൃത പ്രതിനിധി (അഭിഭാഷകൻ ഒഴികെ) മുഖേന പരാതിപ്പെട്ട ബാങ്കിന്റെ ബ്രാഞ്ചോ ഓഫീസോ സ്ഥിതി ചെയ്യുന്ന അധികാരപരിധിയിലുള്ള ബാങ്കിംഗ് ഓംബുഡ്സ്മാന് പരാതി നൽകാം. എന്നാൽ, കേന്ദ്രീകൃത പ്രവർത്തനങ്ങളുള്ള ക്രെഡിറ്റ് കാർഡുകളുടെയും മറ്റ് അത്തരത്തിലുള്ള സേവനങ്ങളുടെയും പ്രവർത്തനങ്ങളിൽ നിന്ന് ഉയർന്നുവരുന്ന ഒരു പരാതി, ഉപഭോക്താവിന്റെ ബില്ലിംഗ് വിലാസം സ്ഥിതിചെയ്യുന്ന പ്രദേശത്തെ അധികാരപരിധിക്കുള്ളിലുള്ള ബാങ്കിംഗ് ഓംബുഡ്സ്മാന് മുമ്പാകെയാണ് ഫയൽ ചെയ്യുക.
2 രേഖാമൂലമുള്ള പരാതിയിൽ പരാതിക്കാരനോ അവന്റെ അംഗീകൃത പ്രതിനിധിയോ യഥാവിധി ഒപ്പിടണം, സാധ്യമാകുന്നിടത്തോളം അനുബന്ധം 'എ' യിൽ വ്യക്തമാക്കിയ ഫോമിലോ അല്ലെങ്കിൽ സാഹചര്യങ്ങൾ സമ്മതിക്കുന്നതിനനുസരിച്ച് അതിനടുത്തോ ആയിരിക്കണം, ഇവ വ്യക്തമായി പ്രസ്താവിക്കണം:

(എ) പരാതിക്കാരന്റെ പേരും വിലാസവും

(ബി) പരാതി നൽകിയ ബാങ്കിന്റെ ബ്രാഞ്ചിന്റെയോ ഓഫീസിന്റെയോ പേരും വിലാസവും

(സി) പരാതിക്ക് കാരണമാകുന്ന വസ്തുതകൾ

(ഡി) പരാതിക്കാരന് സംഭവിച്ച നഷ്ടത്തിന്റെ സ്വഭാവവും വ്യാപ്തിയും

(ഇ) ആവശ്യപ്പെടുന്ന ആശ്വാസം.
 
3 പരാതിക്കാരൻ പരാതിയ്‌ക്കൊപ്പം, താൻ ആശ്രയിക്കാൻ നിർദ്ദേശിക്കുന്ന രേഖകൾ എന്തെങ്കിലും ഉണ്ടെങ്കിൽ അവയുടെ പകർപ്പുകൾ, ഈ ക്ലോസിന്റെ ഉപവകുപ്പ് (3) പ്രകാരം പരാതി നിലനിൽക്കുമെന്ന പ്രഖ്യാപനം എന്നിവയ്‌ക്കൊപ്പം ഫയൽ ചെയ്യണം.
4 ഇലക്ട്രോണിക് മാർഗങ്ങളിലൂടെയുള്ള ഒരു പരാതി ബാങ്കിംഗ് ഓംബുഡ്സ്മാൻ സ്വീകരിക്കുകയും അത്തരം പരാതിയുടെ പ്രിന്റ് ഔട്ട് ബാങ്കിംഗ് ഓംബുഡ്സ്മാന്റെ രേഖയിൽ എടുക്കുകയും ചെയ്യും.
5 ബാങ്കിംഗ് ഓംബുഡ്‌സ്‌മാൻ കേന്ദ്ര ഗവൺമെന്റിനോ റിസർവ് ബാങ്കിനോ ലഭിക്കുന്ന ഈ സ്കീമിന്റെ പരിധിയിൽ വരുന്ന പരാതികൾ പരിഗണിക്കുകയും ബാങ്കിംഗ് ഓംബുഡ്‌സ്‌മാന് തീർപ്പാക്കുന്നതിനായി കൈമാറുകയും ചെയ്യും.
6 ബാങ്കിംഗ് ഓംബുഡ്‌സ്മാനുള്ള ഒരു പരാതിയും ഇങ്ങനെയല്ലെങ്കിൽ ഉണ്ടാകില്ല:-

(എ) പരാതിക്കാരൻ, ബാങ്കിംഗ് ഓംബുഡ്‌സ്മാനോട് പരാതിപ്പെടുന്നതിന് മുമ്പ്, ബാങ്കിന് രേഖാമൂലം ഒരു നിവേദനം നൽകുകയും ബാങ്ക് പരാതി നിരസിക്കുകയും ചെയ്തു, അല്ലെങ്കിൽ ബാങ്കിന് തന്റെ നിവേദനം ലഭിച്ചതിന് ശേഷം ഒരു മാസത്തിനുള്ളിൽ പരാതിക്കാരന് ഒരു മറുപടിയും ലഭിച്ചിരുന്നില്ല അല്ലെങ്കിൽ ബാങ്ക് നൽകിയ മറുപടിയിൽ പരാതിക്കാരൻ തൃപ്തനല്ല;

(ബി) പരാതിക്കാരന് തന്റെ നിവേദനത്തിന് ബാങ്കിന്റെ മറുപടി ലഭിച്ച് ഒരു വർഷത്തിന് ശേഷമല്ല പരാതി നൽകുന്നത്, അല്ലെങ്കിൽ, ഒരു മറുപടിയും ലഭിക്കാത്ത സാഹചര്യത്തിലാണ്, ബാങ്കിലേക്ക് നിവേദനം നൽകിയ തീയതി മുതൽ ഒരു മാസത്തിനു ശേഷമാണ്, എന്നാൽ ഒരു വർഷത്തിനു ശേഷമല്ല.;

(സി) ഒരേ പരാതിക്കാരനിൽ നിന്നോ അല്ലെങ്കിൽ ഒന്നോ അതിലധികമോ പരാതിക്കാരുമായോ ചേർന്നോ അല്ലെങ്കിൽ നടപടിയുടെ കാരണവുമായി ബന്ധപ്പെട്ട ഒന്നോ അതിലധികമോ കക്ഷികളുമായോ ചേർന്നോ ആണെങ്കിലും അല്ലെങ്കിലും, മുമ്പത്തെ ഏതെങ്കിലും നടപടികളിൽ ബാങ്കിംഗ് ഓംബുഡ്‌സ്മാൻ തീർപ്പാക്കിയതോ അല്ലെങ്കിൽ മെറിറ്റിന്റെ അടിസ്ഥാനത്തിൽ കൈകാര്യം ചെയ്തതോ ആയ അതേ നടപടിയുമായി ബന്ധപ്പെട്ടതല്ല പരാതി;

(ഡി) ഏതെങ്കിലും കോടതി, ട്രൈബ്യൂണൽ അല്ലെങ്കിൽ ആർബിട്രേറ്റർ അല്ലെങ്കിൽ മറ്റേതെങ്കിലും ഫോറം എന്നിവയ്ക്ക് മുമ്പാകെയുള്ള ഏതെങ്കിലും നടപടികൾ തീർപ്പുകൽപ്പിക്കാത്ത നടപടിയുടെ അതേ കാരണവുമായി ബന്ധപ്പെട്ടതല്ല പരാതി, അല്ലെങ്കിൽ അത്തരത്തിലുള്ള ഏതെങ്കിലും കോടതി, ട്രിബ്യൂണൽ, മദ്ധ്യസ്ഥൻ അല്ലെങ്കിൽ ഫോറം ഒരു ഡിക്രിയോ അവാർഡോ ഉത്തരവോ പാസാക്കിയിട്ടുള്ളതല്ല;

(ഇ) പരാതി നിസ്സാരമോ വിഷമകരമോ അല്ല; കൂടാതെ

(എഫ്) അത്തരം ക്ലെയിമുകൾക്കായി 1963-ലെ ഇന്ത്യൻ ലിമിറ്റേഷൻ ആക്ട് പ്രകാരം നിർദ്ദേശിച്ചിട്ടുള്ള പരിമിതിയുടെ കാലാവധി അവസാനിക്കുന്നതിന് മുമ്പാണ് പരാതി നൽകിയിരിക്കുന്നത്.

ക്ര.നം. വിവരങ്ങൾക്കായി വിളിക്കാനുള്ള അധികാരം
(1) ഈ സ്കീമിന് കീഴിലുള്ള തന്റെ ചുമതലകൾ നിർവഹിക്കുന്നതിന്, ഒരു ബാങ്കിംഗ് ഓംബുഡ്‌സ്മാന് പരാതി ലഭിച്ച ബാങ്കിനോടോ അല്ലെങ്കിൽ പരാതിയുമായി ബന്ധപ്പെട്ട മറ്റേതെങ്കിലും ബാങ്കിനോടോ എന്തെങ്കിലും വിവരങ്ങൾ നൽകാനോ അവരുടെയടുത്ത് ഉണ്ടെന്ന് പറയപ്പെടുന്ന, പരാതിയുമായി ബന്ധപ്പെട്ട ഏതെങ്കിലും രേഖയുടെ സാക്ഷ്യപ്പെടുത്തിയ പകർപ്പുകൾ നൽകാനോ ആവശ്യപ്പെടാം.

ഒരു ബാങ്ക് മതിയായ കാരണമില്ലാതെ അഭ്യർത്ഥന പാലിക്കുന്നതിൽ പരാജയപ്പെടുന്ന സാഹചര്യത്തിൽ, ബാങ്കിംഗ് ഓംബുഡ്‌സ്മാന്, അയാൾക്ക് അനുയോജ്യമെന്ന് തോന്നുകയാണെങ്കിൽ, വിവരങ്ങൾ നൽകിയാൽ അല്ലെങ്കിൽ പകർപ്പുകൾ നൽകിയാൽ ബാങ്കിന് പ്രതികൂലമാകുമെന്ന് അനുമാനിക്കാവുന്നതാണ്.
(2) ബാങ്കിംഗ് ഓംബുഡ്‌സ്മാൻ തന്റെ ചുമതലകൾ നിർവഹിക്കുന്ന സമയത്ത് തന്റെ അറിവിലേക്കോ കൈവശമോ ലഭിക്കുന്ന വിവരങ്ങളോ രേഖകളോ രഹസ്യമായി സൂക്ഷിക്കേണ്ടതാണ്, കൂടാതെ അത്തരം വിവരങ്ങളോ രേഖയോ നൽകുന്ന വ്യക്തിയുടെ സമ്മതത്തോടെയല്ലാതെ ഏതെങ്കിലും വ്യക്തിക്ക് അത്തരം വിവരങ്ങളോ രേഖയോ വെളിപ്പെടുത്താൻ പാടില്ല.

എന്നാൽ, ബാങ്കിംഗ് ഓംബുഡ്‌സ്മാനെ ഒരു പരാതിയിൽ ഒരു കക്ഷി നൽകിയ വിവരങ്ങളോ രേഖയോ ന്യായമായും ആവശ്യപ്പെടുന്ന തരത്തിൽ ഏതെങ്കിലും നിയമപരമായ ആവശ്യകതകൾ അല്ലെങ്കിൽ സ്വാഭാവിക നീതിയുടെ തത്വങ്ങളും നടപടികളിൽ ന്യായമായ നടപടിയും പാലിക്കാൻ മറ്റ് കക്ഷിക്കോ കക്ഷികൾക്കോ വെളിപ്പെടുത്തുന്നതിൽ നിന്ന് ഇത് ബാങ്കിംഗ് ഓംബുഡ്‌സ്മാനെ തടയുന്നതല്ല.

ക്ര.നം. കരാർ മുഖേനയുള്ള പരാതി തീർപ്പാക്കൽ
1 അത് പ്രാവർത്തികമായാൽ ഉടൻ, ക്ലോസ് 15-ലെ ഉപവകുപ്പ് (3)-ൽ പരാമർശിച്ചിരിക്കുന്ന നോഡൽ ഓഫീസറുടെ ഉപദേശപ്രകാരം, ബാങ്കിംഗ് ഓംബുഡ്‌സ്മാൻ പരാതിയുടെ ഒരു പകർപ്പ് പരാതിയിൽ പേരുള്ള ബാങ്കിന്റെ ബ്രാഞ്ചിലേക്കോ ഓഫീസിലേക്കോ അയയ്‌ക്കും. ഒപ്പം പരാതിക്കാരനും ബാങ്കും തമ്മിലുള്ള ഉടമ്പടിയിലൂടെ അനുരഞ്ജനത്തിലൂടെയോ മധ്യസ്ഥതയിലൂടെയോ പരാതി തീർപ്പാക്കാൻ പ്രോത്സാഹിപ്പിക്കാൻ ശ്രമിക്കും.
2 പരാതിയുടെ ഒത്തുതീർപ്പ് പ്രോത്സാഹിപ്പിക്കുന്നതിന്, ബാങ്കിംഗ് ഓംബുഡ്‌സ്മാൻ ഏതെങ്കിലും തെളിവുകളുടെ നിയമങ്ങളാൽ ബാധ്യസ്ഥനായിരിക്കില്ല, കൂടാതെ അദ്ദേഹം ന്യായവും ഉചിതവും ആയി പരിഗണിക്കുന്ന നടപടിക്രമങ്ങൾ പാലിക്കുകയും ചെയ്യാം, എന്നിരുന്നാലും, ബാങ്ക് നൽകിയ രേഖാമൂലമുള്ള സമർപ്പണങ്ങളിൽ ഒരു സമയപരിധിക്കുള്ളിൽ ഡോക്യുമെന്ററി തെളിവുകൾ സഹിതം തന്റെ സമർപ്പണങ്ങൾ രേഖാമൂലം സമർപ്പിക്കാൻ പരാതിക്കാരന് ബാങ്കിംഗ് ഓംബുഡ്സ്മാൻ അവസരം നൽകണം.

ഇരു കക്ഷികളും നൽകിയ ഡോക്യുമെന്ററി തെളിവുകളും രേഖാമൂലമുള്ള സമർപ്പണങ്ങളും ഒരു തീരുമാനത്തിലെത്താൻ പര്യാപ്തമല്ലെന്ന് ബാങ്കിംഗ് ഓംബുഡ്സ്മാൻ അഭിപ്രായപ്പെടുന്ന സാഹചര്യത്തിൽ, സൗഹാർദ്ദപരമായ ഒരു പ്രമേയം പ്രോത്സാഹിപ്പിക്കുന്നതിന് ബാങ്കിന്റെയോ ബന്ധപ്പെട്ട അനുബന്ധ സ്ഥാപനത്തിന്റെയും പരാതിക്കാരന്റെയും ഒരു മീറ്റിംഗിന് അദ്ദേഹം വിളിക്കാം.

കൂടാതെ, അത്തരം മീറ്റിംഗ് നടക്കുന്നിടത്ത് അത് പരസ്പര സ്വീകാര്യമായ പരാതി പരിഹാരത്തിൽ കലാശിക്കുന്നു, മീറ്റിംഗിന്റെ നടപടിക്രമങ്ങൾ രേഖപ്പെടുത്തുകയും കക്ഷികൾ പ്രമേയത്തിന് യോജിപ്പാണെന്ന് പ്രത്യേകം പ്രസ്താവിക്കുകയും ഒപ്പിടുകയും ചെയ്യും, അതിനുശേഷം ബാങ്കിംഗ് ഓംബുഡ്‌സ്മാൻ സെറ്റിൽമെന്റിന്റെ വസ്തുതകൾ രേഖപ്പെടുത്തുന്ന ഒരു ഓർഡർ പാസാക്കും.
3 The Banking Ombudsman may deem the complaint as resolved, in any of the following circumstances:

(a) Where the grievance raised by the complainant has been resolved by the bank or the concerned subsidiary of a bank with the intervention of the Banking Ombudsman; or

(b) The complainant agrees, whether in writing or otherwise, to the manner and extent of resolution of the grievance provided by the Banking Ombudsman based on the conciliation and mediation efforts; or

(c) In the opinion of the Banking Ombudsman, the bank has adhered to the banking norms and practices in vogue and the complainant has been informed to this effect through appropriate means and complainant's objections if any to the same are not received by Banking Ombudsman within the time frame provided.
4 ബാങ്കിംഗ് ഓംബുഡ്‌സ്മാന്റെ മുമ്പാകെയുള്ള നടപടികൾ സംഗ്രഹ സ്വഭാവമുള്ളതായിരിക്കും.

ക്ര.നം. ബാങ്കിംഗ് ഓംബുഡ്‌സ്മാന്റെ അവാർഡ്
1 പരാതി ലഭിച്ച തീയതി മുതൽ ഒരു മാസത്തിനകം അല്ലെങ്കിൽ ബാങ്കിംഗ് ഓംബുഡ്‌സ്മാൻ കക്ഷികൾക്ക് അനുവദിക്കുന്ന കാലയളവിനുള്ളിൽ കരാർ പ്രകാരം ഒരു പരാതി തീർപ്പാക്കിയില്ലെങ്കിൽ, കക്ഷികൾക്ക് അവരുടെ കേസ് അവതരിപ്പിക്കാൻ ന്യായമായ അവസരം നൽകിയ ശേഷം, ഒരു വിധി നൽകുക അല്ലെങ്കിൽ പരാതി നിരസിക്കുക.
2 ബാങ്കിംഗ് ഓംബുഡ്‌സ്മാൻ തന്റെ മുമ്പാകെ കക്ഷികൾ സമർപ്പിച്ച തെളിവുകൾ, ബാങ്കിംഗ് നിയമത്തിന്റെയും സമ്പ്രദായത്തിന്റെയും തത്വങ്ങൾ, റിസർവ് ബാങ്ക് കാലാകാലങ്ങളിൽ പുറപ്പെടുവിക്കുന്ന നിർദ്ദേശങ്ങൾ, ചട്ടങ്ങൾ, മാർഗ്ഗനിർദ്ദേശങ്ങൾ എന്നിവയും അദ്ദേഹത്തിന്റെ അഭിപ്രായത്തിൽ പരാതിയുമായി ബന്ധപ്പെട്ട മറ്റ് ഘടകങ്ങളും കണക്കിലെടുക്കേണ്ടതാണ്.
3 വിധി പാസാക്കാനുള്ള കാരണങ്ങൾ വിധിയിൽ ചുരുക്കത്തിൽ പ്രസ്താവിക്കണം.
4 സബ്-ക്ലോസ് (1) പ്രകാരം പാസാക്കിയ അവാർഡിൽ ബാങ്കിന്റെ ബാധ്യതകൾ നിറവേറ്റുന്നതിനുള്ള നിർദ്ദേശം/ങ്ങൾ അടങ്ങിയിരിക്കും, കൂടാതെയോ അല്ലെങ്കിലോ, ബാങ്കിന്റെ പ്രവർത്തനത്തിൽ നിന്നോ നിന്നോ ഒഴിവാക്കിയതിൽ നിന്നോ നേരിട്ട് ഉണ്ടാകുന്ന, പരാതിക്കാരന് നേരിട്ട ഏതെങ്കിലും നഷ്ടത്തിന് നഷ്ടപരിഹാരമായി പരാതിക്കാരന് ബാങ്ക് നൽകേണ്ട തുകയോ ഉണ്ടാകും.
5 ഉപവകുപ്പ് (4)-ൽ അടങ്ങിയിരിക്കുന്ന എന്തുതന്നെയായാലും, ബാങ്കിന്റെ ഒഴിവാക്കലിന്റെയോ കമ്മീഷന്റെയോ നേരിട്ടുള്ള അനന്തരഫലമായി, അല്ലെങ്കിൽ രണ്ട് ദശലക്ഷം രൂപ ഏതാണ് കുറവ് എന്ന രീതിയിൽ, പരാതിക്കാരന് നേരിട്ട യഥാർത്ഥ നഷ്ടത്തേക്കാൾ കൂടുതൽ തുക നഷ്ടപരിഹാരമായി നൽകണമെന്ന് നിർദേശിക്കുന്ന ഒരു അവാർഡ് നൽകാൻ ബാങ്കിംഗ് ഓംബുഡ്സ്മാന് അധികാരമില്ല. ബാങ്കിംഗ് ഓംബുഡ്‌സ്മാൻ നൽകാവുന്ന നഷ്ടപരിഹാരം തർക്കത്തിൽ ഉൾപ്പെട്ട തുക ഒഴികെയുള്ളതായിരിക്കും.
6 The Banking Ombudsman may also award compensation in addition to the above but not exceeding rupees 0.1 million to the complainant, taking into account the loss of the complainant's time, expenses incurred by the complainant, harassment and mental agony suffered by the complainant.
7 അവാർഡിന്റെ ഒരു പകർപ്പ് പരാതിക്കാരനും ബാങ്കിനും അയയ്ക്കും.
8 അവാർഡിന്റെ, ക്ലെയിമിന്റെ പൂർണ്ണവും അന്തിമവുമായ സെറ്റിൽമെന്റിൽ അവാർഡ് സ്വീകരിച്ചതിന്റെ കത്ത്, പകർപ്പ് ലഭിച്ച തീയതി മുതൽ 30 ദിവസത്തിനുള്ളിൽ പരാതിക്കാരൻ ബന്ധപ്പെട്ട ബാങ്കിന് നൽകിയില്ലെങ്കിൽ അവാർഡ് കാലഹരണപ്പെടും.
9 എന്നാൽ, 14-ാം വകുപ്പിലെ ഉപവകുപ്പ് (1) പ്രകാരം ഒരു അപ്പീൽ ഫയൽ ചെയ്തിട്ടുണ്ടെങ്കിൽ പരാതിക്കാരന് അത്തരം സ്വീകാര്യത നൽകാൻ പാടില്ല.
10 ക്ലോസ് 14-ലെ ഉപവകുപ്പ് (1) പ്രകാരം ഒരു അപ്പീലിന് മുൻഗണന നൽകിയില്ലെങ്കിൽ, സബ്-ക്ലോസ് (8) പ്രകാരം പരാതിക്കാരൻ അവാർഡ് രേഖാമൂലം സ്വീകരിച്ച് രസീത് ലഭിച്ച തീയതി മുതൽ ഒരു മാസത്തിനുള്ളിൽ ബാങ്ക് അത് സ്വീകരിക്കേണ്ടതാണ്. അവാർഡിന് അനുസൃതമായി ബാങ്കിംഗ് ഓംബുഡ്‌സ്മാനുമായുള്ള സ്വീകാര്യത അറിയിക്കുകയും ചെയ്യുക

ബാങ്കിംഗ് ഓംബുഡ്‌സ്മാൻ പരാതി ഇങ്ങനെ നൽകിയതായി തോന്നുകയാണെങ്കിൽ ഏത് ഘട്ടത്തിലും പരാതി നിരസിക്കാം;

ക്ര.നം. പരാതി നിരസിക്കൽ
1 8-ാം വകുപ്പിൽ പരാമർശിച്ചിരിക്കുന്ന പരാതിയുടെ അടിസ്ഥാനത്തിലല്ല
2 അല്ലാത്തപക്ഷം ക്ലോസ് 9-ലെ സബ് ക്ലോസ് (3) അനുസരിച്ചല്ല; അല്ലെങ്കിൽ
3 ക്ലോസ് 12 (5), 12 (6) എന്നിവ പ്രകാരം നിർദ്ദേശിച്ചിട്ടുള്ള ബാങ്കിംഗ് ഓംബുഡ്സ്മാന്റെ സാമ്പത്തിക അധികാരപരിധിക്ക് അപ്പുറം: അല്ലെങ്കിൽ
4 വിശദമായ ഡോക്യുമെന്ററിയും വാക്കാലുള്ള തെളിവുകളും പരിഗണിക്കേണ്ടതുണ്ട്, ബാങ്കിംഗ് ഓംബുഡ്‌സ്മാന്റെ മുമ്പാകെയുള്ള നടപടികൾ അത്തരം പരാതി തീർപ്പാക്കുന്നതിന് ഉചിതമല്ല; അല്ലെങ്കിൽ
5 മതിയായ കാരണങ്ങളൊന്നുമില്ലാതെ; അല്ലെങ്കിൽ
6 ന്യായമായ ഉത്സാഹത്തോടെ പരാതിക്കാരൻ പിന്തുടരുന്നില്ല; അല്ലെങ്കിൽ
7 ബാങ്കിംഗ് ഓംബുഡ്‌സ്മാന്റെ അഭിപ്രായത്തിൽ പരാതിക്കാരന് നഷ്ടമോ നാശമോ അസൗകര്യമോ ഉണ്ടായിട്ടില്ല.

ഏതെങ്കിലും കോടതി, ട്രൈബ്യൂണൽ അല്ലെങ്കിൽ ആർബിട്രേറ്റർ അല്ലെങ്കിൽ മറ്റേതെങ്കിലും ഫോറം എന്നിവയ്ക്ക് മുമ്പാകെയുള്ള ഏതെങ്കിലും നടപടികൾ തീർപ്പുകൽപ്പിക്കാത്ത അതേ നടപടിയുമായി ബന്ധപ്പെട്ടതാണ് പരാതിയെന്ന് നടപടിക്രമത്തിന്റെ ഏതെങ്കിലും ഘട്ടത്തിൽ ദൃശ്യമാകുകയാണെങ്കിൽ, അല്ലെങ്കിൽ കോടതി, ട്രിബ്യൂണൽ, മദ്ധ്യസ്ഥൻ അല്ലെങ്കിൽ ഫോറം ഏതെങ്കിലും ഒരു ഉത്തരവോ അവാർഡോ ഉത്തരവോ പാസാക്കിയിട്ടുണ്ടെങ്കിൽ, ബാങ്കിംഗ് ഓംബുഡ്‌സ്മാൻ പരാതിയുടെ കാരണങ്ങൾ നിരസിച്ചുകൊണ്ട് ഒരു ഉത്തരവ് പുറപ്പെടുവിക്കും.

ക്ര.നം. അപ്പീൽ അതോറിറ്റിക്ക് മുമ്പാകെ അപ്പീൽ ചെയ്യുക
1 ക്ലോസ് 12-ന് കീഴിലുള്ള അവാർഡ് അല്ലെങ്കിൽ ക്ലോസ് 13-ലെ ഉപവകുപ്പുകൾ (ഡി) മുതൽ (ജി) വരെയുള്ള കാരണങ്ങളാൽ ഒരു പരാതി നിരസിച്ച പരാതിയിൽ കക്ഷി, അവാർഡ് കമ്മ്യൂണിക്കേഷൻ ലഭിച്ച തീയതിയുടെ 30 ദിവസത്തിനകം അല്ലെങ്കിൽ പരാതി നിരസിച്ചാൽ, അപ്പീൽ അതോറിറ്റിക്ക് മുമ്പാകെ ഒരു അപ്പീൽ നൽകുന്നതിന് മുൻഗണന നൽകാം;

ഒരു ബാങ്ക് അപ്പീൽ നൽകിയാൽ, ഒരു അപ്പീൽ ഫയൽ ചെയ്യുന്നതിനുള്ള മുപ്പത് ദിവസത്തെ കാലയളവ്, ക്ലോസ് 12-ലെ ഉപവകുപ്പ് (8) പ്രകാരം പരാതിക്കാരൻ അവാർഡ് സ്വീകരിക്കുന്നതിനുള്ള കത്ത് ബാങ്കിന് ലഭിക്കുന്ന തീയതി മുതൽ ആരംഭിക്കും.

അപ്പലേറ്റ് അതോറിറ്റിക്ക്, കൃത്യസമയത്ത് അപ്പീൽ നൽകാത്തതിന് അപേക്ഷകന് മതിയായ കാരണമുണ്ടെന്ന് അദ്ദേഹത്തിന് ബോധ്യമുണ്ടെങ്കിൽ, 30 ദിവസത്തിൽ കൂടാത്ത കാലയളവ് അനുവദിക്കുക;

കൂടാതെ, ചെയർമാന്റെ അല്ലെങ്കിൽ അദ്ദേഹത്തിന്റെ അഭാവത്തിൽ മാനേജിംഗ് ഡയറക്ടർ അല്ലെങ്കിൽ എക്സിക്യൂട്ടീവ് ഡയറക്ടർ അല്ലെങ്കിൽ ചീഫ് എക്സിക്യൂട്ടീവ് ഓഫീസർ അല്ലെങ്കിൽ തുല്യ റാങ്കിലുള്ള മറ്റേതെങ്കിലും ഉദ്യോഗസ്ഥന്റെ മുൻ അനുമതിയോടെ മാത്രമേ ഒരു ബാങ്കിന് അപ്പീൽ ഫയൽ ചെയ്യാൻ കഴിയൂ.
2 കക്ഷികൾക്ക് ന്യായമായ വാദം കേൾക്കാനുള്ള അവസരം നൽകിയതിന് ശേഷം അപ്പീൽ അതോറിറ്റി.

(എ) അപ്പീൽ തള്ളിക്കളയുക; അല്ലെങ്കിൽ
(ബി) അപ്പീൽ അനുവദിക്കുകയും അവാർഡ് മാറ്റിവെക്കുകയും ചെയ്യുക; അല്ലെങ്കിൽ
(സി) അപ്പീൽ അതോറിറ്റി ആവശ്യമോ ഉചിതമോ ആയി പരിഗണിച്ചേക്കാവുന്ന അത്തരം നിർദ്ദേശങ്ങൾക്കനുസൃതമായി വിഷയം ബാങ്കിംഗ് ഓംബുഡ്‌സ്മാന്റെ അടുത്തേക്ക് മാറ്റുക; അല്ലെങ്കിൽ
(ഡി) അവാർഡ് പരിഷ്‌ക്കരിക്കുകയും അങ്ങനെ പരിഷ്‌കരിച്ച അവാർഡിന് പ്രാബല്യത്തിൽ വരുന്നതിന് ആവശ്യമായ നിർദ്ദേശങ്ങൾ നൽകുകയും ചെയ്യുക; അല്ലെങ്കിൽ
(ഇ) അനുയോജ്യമെന്ന് തോന്നുന്ന മറ്റേതെങ്കിലും ഓർഡർ നൽകുക.
3 ക്ലോസ് 12 പ്രകാരം ബാങ്കിംഗ് ഓംബുഡ്‌സ്മാൻ പാസാക്കിയ അവാർഡ് അല്ലെങ്കിൽ 13-ാം വകുപ്പ് പ്രകാരമുള്ള പരാതി നിരസിച്ച ഉത്തരവിന്റെ അതേ ഫലം അപ്പലേറ്റ് അതോറിറ്റിയുടെ ഉത്തരവിന് ഉണ്ടായിരിക്കും.

ക്ര.നം. പൊതുജനങ്ങളുടെ പൊതുവിജ്ഞാനത്തിനായി സ്കീമിന്റെ പ്രധാന സവിശേഷതകൾ പ്രദർശിപ്പിക്കാൻ ബാങ്കുകൾ തയ്യാറാകുന്നു
1 സ്കീമിന്റെ പരിധിയിൽ വരുന്ന ബാങ്കുകൾ, സ്കീമിന്റെ ഉദ്ദേശ്യവും പരാതികൾ പരാതികൾ നൽകേണ്ട ബാങ്കിംഗ് ഓംബുഡ്സ്മാനെ ബന്ധപ്പെടാനുള്ള വിശദാംശങ്ങളും ബാങ്കിന്റെ എല്ലാ ഓഫീസുകളിലും ശാഖകളിലും പ്രാധാന്യത്തോടെ പ്രദർശിപ്പിക്കുന്ന തരത്തിൽ ഉറപ്പുവരുത്തേണ്ടതാണ്. ഓഫീസ് അല്ലെങ്കിൽ ബ്രാഞ്ച് സന്ദർശിക്കുന്ന ഒരാൾക്ക് പദ്ധതിയുടെ മതിയായ വിവരങ്ങൾ ലഭിച്ചിരിക്കണം.
2 സ്കീമിന്റെ പരിധിയിൽ വരുന്ന ബാങ്കുകൾ, ബാങ്കിന്റെ ഓഫീസ് പരിസരത്ത് പരിശോധിക്കുന്നതിനായി ബാങ്കിന്റെ നിയുക്ത ഉദ്യോഗസ്ഥന്റെ പക്കൽ സ്കീമിന്റെ ഒരു പകർപ്പ് ലഭ്യമാണെന്ന് ഉറപ്പുവരുത്തണം, ആരെങ്കിലും ആഗ്രഹിക്കുന്നുവെങ്കിൽ, സ്കീമിന്റെ ലഭ്യതയെക്കുറിച്ച് അറിയിക്കേണ്ടതാണ്. ഈ ക്ലോസിന്റെ ഉപവകുപ്പ് (1) പ്രകാരം നോട്ടീസിനൊപ്പം നിയുക്ത ഉദ്യോഗസ്ഥനെ പ്രദർശിപ്പിക്കുകയും പദ്ധതിയുടെ ഒരു പകർപ്പ് അവരുടെ വെബ്സൈറ്റുകളിൽ സ്ഥാപിക്കുകയും ചെയ്യും.
3 The banks covered by the Scheme shall appoint Nodal Officers at their Regional/Zonal Offices and inform the respective Office of the Banking Ombudsman under whose jurisdiction the Regional/Zonal Office falls. The Nodal Officer so appointed shall be responsible for representing the bank and furnishing information to the Banking Ombudsman in respect of complaints filed against the bank. Wherever more than one zone/region of a bank are falling within the jurisdiction of a Banking Ombudsman, one of the Nodal Officers shall be designated as the 'Principal Nodal Officer' for such zones or regions.

മറ്റുള്ളവ
ബുദ്ധിമുട്ടുകൾ നീക്കംചെയ്യൽ
ഈ സ്കീമിലെ വ്യവസ്ഥകൾ പ്രാബല്യത്തിൽ വരുത്തുന്നതിൽ എന്തെങ്കിലും ബുദ്ധിമുട്ട് ഉണ്ടായാൽ, 1949-ലെ ബാങ്കിംഗ് റെഗുലേഷൻ ആക്ടുമായി പൊരുത്തപ്പെടാത്ത തരത്തിൽ റിസർവ് ബാങ്ക് അത്തരം വ്യവസ്ഥകൾ ഉണ്ടാക്കിയേക്കാം. സ്കീം, ബുദ്ധിമുട്ട് നീക്കുന്നതിന് ആവശ്യമോ ഉചിതമോ ആണെന്ന് തോന്നുന്നു.

ബാങ്കിംഗ് ഓംബുഡ്‌സ്മാൻ സ്കീം, 2006 പ്രാബല്യത്തിൽ വരുന്നതിന് മുമ്പ്, തീർപ്പുകൽപ്പിക്കാത്ത പരാതികളുടെ തീർപ്പുകൽപ്പിക്കലും ഇതിനകം പാസാക്കിയ അവാർഡുകളുടെ നിർവ്വഹണവും അതാത് ബാങ്കിംഗ് ഓംബുഡ്‌സ്മാൻ സ്കീമുകളുടെ വ്യവസ്ഥകളും അതിന് കീഴിൽ പുറപ്പെടുവിച്ച റിസർവ് ബാങ്കിന്റെ നിർദ്ദേശങ്ങളും അനുസരിച്ചായിരിക്കും.

ക്ര.നം. കേന്ദ്രം ബാങ്കിംഗ് ഓംബുഡ്സ്മാൻ ഓഫീസിന്റെ വിലാസം പ്രവർത്തന മേഖല
1 അഹമ്മദാബാദ് സി/ഒ റിസർവ് ബാങ്ക് ഓഫ് ഇന്ത്യ,
ലാ ഗജ്ജർ ചേമ്പേഴ്സ്, ആശ്രമം റോഡ്,
അഹ്മദാബാദ്-380 009
എസ്ടിഡി കോഡ്: 079
ടെലി. നം 26582357/26586718
ഫാക്സ് നം. 26583325
ഇമെയിൽ : boahmedabad@rbi.org.in
Click here to lodge complaint		 ഗുജറാത്ത്, ദാദ്ര, നാഗർ ഹവേലി കേന്ദ്രഭരണ പ്രദേശങ്ങൾ,
ദാമൻ ആൻഡ് ദിയു
2 ബെംഗളൂരു സി/ഒ റിസർവ് ബാങ്ക് ഓഫ് ഇന്ത്യ
10/3/8, നൃപതുംഗ റോഡ്
ബെംഗളൂരു -560 001
എസ്‌ടിഡി കോഡ്: 080
ടെലി നം. 22210771/22275629
ഫാക്സ് നം. 22244047
ഇമെയിൽ: bobangalore@rbi.org.in
Click here to lodge complaint		 കർണാടക
3 ഭോപ്പാൽ സി/ഒ റിസർവ് ബാങ്ക് ഓഫ് ഇന്ത്യ
ഹോഷംഗബാദ് റോഡ്
പോസ്റ്റ് ബോക്സ് നം. 32, ഭോപാൽ-462 011
എസ്ടിഡി കോഡ്: 0755
ടെലി നം. 2573772/2573776
ഫാക്സ് നം. 2573779
ഇമെയിൽ :bobhopal@rbi.org.in
Click here to lodge complaint		 മധ്യപ്രദേശ്
4 ഭുവനേശ്വർ സി/ഒ റിസർവ് ബാങ്ക് ഓഫ് ഇന്ത്യ
പിടി. ജവഹർലാൽ നെഹ്‌റു മാർഗ്
ഭുവനേശ്വർ-751 001
എസ്‌ടിഡി കോഡ്: 0674
ഫോൺ. നമ്പർ 2396207/2396008
ഫാക്സ് നമ്പർ 2393906
ഇമെയിൽ : bobhubaneswar@rbi.org.in
Click here to lodge complaint		 ഒഡീഷ
5 ചണ്ഡീഗഡ് സി/ഒ റിസർവ് ബാങ്ക് ഓഫ് ഇന്ത്യ
നാലാം നില, സെക്ടർ 17
ചണ്ഡീഗഡ്
ഫോൺ. നമ്പർ 0172 - 2721109
ഫാക്സ് നമ്പർ. 0172 - 2721880
ഇമെയിൽ : bochandigarh@rbi.org.in
Click here to lodge complaint		 ഹിമാചൽ പ്രദേശ്, പഞ്ചാബ്, ചണ്ഡീഗഢ് കേന്ദ്രഭരണ പ്രദേശം
കൂടാതെ പഞ്ച്കുല,
യമുന നഗർ ഒപ്പം
ഹരിയാനയിലെ അംബാല ജില്ലകൾ
6 ചെന്നൈ സി/ഒ റിസർവ് ബാങ്ക് ഓഫ് ഇന്ത്യ
ഫോർട്ട് ഗ്ലേസിസ്, ചെന്നൈ 600 001
എസ്‌ടിഡി കോഡ്: 044
ടെലി നമ്പർ. 25395964
ഫാക്സ് നമ്പർ 25395488
ഇമെയിൽ : bochennai@rbi.org.in
Click here to lodge complaint		 തമിഴ്‌നാട്,
പുതുച്ചേരി (മാഹി മേഖല ഒഴികെ) കേന്ദ്രഭരണ പ്രദേശങ്ങൾ,
ആൻഡമാൻ നിക്കോബാർ ദ്വീപുകൾ
7 ഗുവാഹത്തി സി/ഒ റിസർവ് ബാങ്ക് ഓഫ് ഇന്ത്യ
സ്റ്റേഷൻ റോഡ്, പാൻ ബസാർ
ഗുവാഹത്തി-781 001
എസ്‌ടിഡി കോഡ്: 0361
ടെലി നമ്പർ. 2542556/2540445
ഫാക്സ് നമ്പർ. 2540445
ഇമെയിൽ : boguwahati@rbi.org.in
Click here to lodge complaint		 അസം, അരുണാചൽ പ്രദേശ്, മണിപ്പൂർ,
മേഘാലയ, മിസോറാം, നാഗാലാൻഡ്,
ത്രിപുര
8 ഹൈദരാബാദ് സി/ഒ റിസർവ് ബാങ്ക് ഓഫ് ഇന്ത്യ
6-1-56, സെക്രട്ടേറിയറ്റ് റോഡ്
സൈഫാബാദ്, ഹൈദരാബാദ്-500 004
എസ്‌ടിഡി കോഡ്: 040
ഫോൺ. നമ്പർ 23210013/23243970
ഫാക്സ് നമ്പർ 23210014
ഇമെയിൽ : bohyderabad@rbi.org.in
Click here to lodge complaint		 ആന്ധ്രാപ്രദേശും തെലങ്കാനയും
9 ജയ്പൂർ സി/ഒ റിസർവ് ബാങ്ക് ഓഫ് ഇന്ത്യ
റാം ബാഗ് സർക്കിൾ,
ടോങ്ക് റോഡ്, പോസ്റ്റ് ബോക്സ് നമ്പർ 12
ജയ്പൂർ-302 004
എസ്‌ടിഡി കോഡ്: 0141
ടെൽ. നമ്പർ 0141-5107973
ഫാക്സ് നമ്പർ 0141-2562220
ഇമെയിൽ : bojaipur@rbi.org.in
Click here to lodge complaint		 രാജസ്ഥാൻ
10 കാൺപൂർ സി/ഒ റിസർവ് ബാങ്ക് ഓഫ് ഇന്ത്യ
MG റോഡ്, പോസ്റ്റ് ബോക്സ് നമ്പർ 82
കാൺപൂർ-208 001
എസ്‌ടിഡി കോഡ്: 0512
ഫോൺ. നമ്പർ 2306278/2303004
ഫാക്സ് നമ്പർ 2305938
ഇമെയിൽ : bokanpur@rbi.org.in
Click here to lodge complaint		 ഉത്തർപ്രദേശ് (
ഗാസിയാബാദ്, ഗൗതം ബുദ്ധ നഗർ,
സഹാറൻപൂർ, ഷാംലി (പ്രബുദ്ധ് നഗർ),
മുസാഫർനഗർ, ബാഗ്പത്, മീററ്റ്,
ബിജ്‌നോർ, അംരോഹ (ജ്യോതിബ ഫൂലെ
നഗർ എന്നീ ജില്ലകൾ ഒഴികെ)
11 കൊൽക്കത്ത സി/ഒ റിസർവ് ബാങ്ക് ഓഫ് ഇന്ത്യ
15, നേതാജി സുഭാഷ് റോഡ്
കൊൽക്കത്ത-700 001
എസ്‌ടിഡി കോഡ്: 033
ഫോൺ. നമ്പർ 22304982
ഫാക്സ് നമ്പർ 22305899
ഇമെയിൽ : bokolkata@rbi.org.in
Click here to lodge complaint		 പശ്ചിമ ബംഗാളും സിക്കിമും
12 മുംബൈ സി/ഒ റിസർവ് ബാങ്ക് ഓഫ് ഇന്ത്യ
നാലാം നില, ആർ. ബി. ഐ.ബൈകുല്ല ഓഫീസ്, കെട്ടിടം, എതിർവശത്ത്. മുംബൈ സെൻട്രൽ
റെയിൽവേ സ്റ്റേഷൻ, ബൈകുള,
മുംബൈ-400 008
എസ്‌ടിഡി കോഡ്: 022
ടെൽ നമ്പർ. 23022028
ഫാക്സ് : 23022024
ഇമെയിൽ : bomumbai@rbi.org.in
Click here to lodge complaint		 മഹാരാഷ്ട്രയും ഗോവയും
13 ന്യൂഡൽഹി(ഐ) സി/ഒ റിസർവ് ബാങ്ക് ഓഫ് ഇന്ത്യ
സൻസദ് മാർഗ്, ന്യൂഡൽഹി
എസ്‌ടിഡി കോഡ്: 011
ഫോൺ. നമ്പർ 23725445/23710882
ഫാക്സ് നമ്പർ 23725218
ഇമെയിൽ : bonewdelhi@rbi.org.in
Click here to lodge complaint		 ഡൽഹി
14 പട്ന സി/ഒ റിസർവ് ബാങ്ക് ഓഫ് ഇന്ത്യ
പട്‌ന-800 001
എസ്‌ടിഡി കോഡ്: 0612
ഫോൺ. നമ്പർ 2322569/2323734
ഫാക്സ് നമ്പർ 2320407
ഇമെയിൽ : bopatna@rbi.org.in
Click here to lodge complaint		 ബീഹാർ
15 തിരുവനന്തപുരം സി/ഒ റിസർവ് ബാങ്ക് ഓഫ് ഇന്ത്യ
ബേക്കറി ജംഗ്ഷൻ
തിരുവനന്തപുരം-695 033
എസ്‌ടിഡി കോഡ്: 0471
ഫോൺ. നമ്പർ 2332723/2323959
ഫാക്‌സ് നമ്പർ 2321625
ഇമെയിൽ :bothiruvananthapuram@rbi.org.in
Click here to lodge complaint		 കേരളം, കേന്ദ്രഭരണ പ്രദേശമായ ലക്ഷദ്വീപ്
, കേന്ദ്രഭരണ പ്രദേശമായ പുതുച്ചേരി (
മാഹി മേഖല മാത്രം).
16 ന്യൂഡൽഹി (II) സി/ഒ റിസർവ് ബാങ്ക് ഓഫ് ഇന്ത്യ
സൻസദ് മാർഗ്, ന്യൂഡൽഹി
എസ്‌ടിഡി കോഡ്: 011
ഫോൺ. നമ്പർ 23724856
ഫാക്സ് നമ്പർ 23725218-19
ഇമെയിൽ : bonewdelhi2@rbi.org.in
Click here to lodge complaint		 ഹരിയാന (പഞ്ച്കുല, യമുന
നഗർ, അംബാല ജില്ലകൾ ഒഴികെ) ഉത്തർപ്രദേശിലെ
ഗാസിയാബാദ്, ഗൗതം ബുദ്ധ നഗർ
ജില്ലകൾ
17 ഡെറാഡൂൺ സി/ഒ റിസർവ് ബാങ്ക് ഓഫ് ഇന്ത്യ
74/1 ജിഎംവിഎൻ ബിൽഡിംഗ്, മൂന്നാം നില,
രാജ്പൂർ റോഡ്,
ഡെറാഡൂൺ - 248 001
എസ്‌ടിഡി കോഡ് : 0135
ടെലിഫോൺ : 2742003
ഫാക്സ് : 2742001
ഇമെയിൽ : bodehradun@rbi.org.in
Click here to lodge complaint		 ഉത്തരാഖണ്ഡും ഉത്തർപ്രദേശിലെ ഏഴ് ജില്ലകളും, അതായത് സഹാറൻപൂർ,
ഷാംലി (പ്രബുദ്ധ് നഗർ),
മുസാഫർനഗർ, ബാഗ്പത്, മീററ്റ്,
ബിജ്നോർ, അംരോഹ (ജ്യോതിബ ഫൂലെ
നഗർ)
18 റാഞ്ചി സി/ഒ റിസർവ് ബാങ്ക് ഓഫ് ഇന്ത്യ
നാലാം നില, പ്രഗതി സദൻ,
RRDA ബിൽഡിംഗ്,
കച്ചേരി റോഡ്, റാഞ്ചി
ജാർഖണ്ഡ് 834001
എസ്‌ടിഡി കോഡ്: 0651
ടെലിഫോൺ : 2210512
ഫാക്സ് : 2210511
ഇമെയിൽ : boranchi@rbi.org.in
Click here to lodge complaint		 ജാർഖണ്ഡ്
19 റായ്പൂർ സി/ഒ റിസർവ് ബാങ്ക് ഓഫ് ഇന്ത്യ
54/949, ശുഭാശിഷ് പരിസാർ,
സത്യ പ്രേം വിഹാർ
മഹാദേവ് ഘട്ട് റോഡ്, സുന്ദർ
നഗർ, റായ്പൂർ- 492013
എസ്‌ടിഡി കോഡ് : 0771
ടെലിഫോൺ : 2242566
ഫാക്സ് : 2242566
ഇമെയിൽ : boraipur@rbi.org.in
Click here to lodge complaint		 ഛത്തീസ്ഗഡ്
20 ജമ്മു സി/ഒ റിസർവ് ബാങ്ക് ഓഫ് ഇന്ത്യ
റെയിൽ ഹെഡ് കോംപ്ലക്സ്,
ജമ്മു- 180012
എസ്‌ടിഡി കോഡ് : 0191
ടെലിഫോൺ: 2477617
ഫാക്സ് നമ്പർ. 2477219
ഇമെയിൽ : bojammu@rbi.org.in
Click here to lodge complaint		 ജമ്മു കശ്മീർ സംസ്ഥാനം